ആമുഖം: അക്കങ്ങൾക്കു പിന്നിലെ ഏറ്റുപറച്ചിലുകൾ

ഒരു കമ്പനി ആദ്യമായി ഓഹരി വിപണിയിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുമ്പോൾ (Initial Public Offering - IPO) നിക്ഷേപകരുടെ മുന്നിൽ ഒരു രേഖ സമർപ്പിക്കാറുണ്ട്—പ്രോസ്പെക്ടസ്. നിയമപരമായ പദങ്ങൾ നിറഞ്ഞ, നൂറുകണക്കിന് പേജുകളുള്ള ഈ രേഖ ഭൂരിഭാഗം പേരും അവഗണിക്കുകയാണ് പതിവ്. എന്നാൽ, പരസ്യങ്ങളിലെ തിളക്കമാർന്ന വാഗ്ദാനങ്ങൾക്കപ്പുറം, ഒരു കമ്പനി നിങ്ങളുടെ പണം ചോദിക്കുന്നതിന് മുൻപ് നടത്താൻ നിർബന്ധിതരാകുന്ന ഒരുതരം 'ഏറ്റുപറച്ചിലാണ്' ഈ പ്രോസ്പെക്ടസ്. കമ്പനിയുടെ യഥാർത്ഥ മുഖം, അവർ മറച്ചുവെക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന അപകടസാധ്യതകൾ, വിചിത്രമായ ഇടപാടുകൾ, കെട്ടുപാടുകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ താളുകൾക്കുള്ളിൽ ഒളിഞ്ഞിരിപ്പുണ്ട്.

ഇന്ത്യയിലെ ഒരു പ്രമുഖ ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ കമ്പനിയുടെ 2010-ലെ രേഖകൾ നമുക്കൊന്ന് കീറിമുറിച്ച് പരിശോധിക്കാം. റാംകി ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ ലിമിറ്റഡ് (Ramky Infrastructure Limited) അവരുടെ IPO സമയത്ത് സമർപ്പിച്ച പ്രോസ്പെക്ടസ്, അത്തരത്തിലുള്ള ഞെട്ടിക്കുന്ന യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളുടെ ഒരു ഖനിയാണ്. ഒരു കമ്പനി നിങ്ങളുടെ പണത്തിനായി സമീപിക്കുമ്പോൾ, അവരുടെ ഔദ്യോഗിക രേഖകളിൽ ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്ന യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ എന്തൊക്കെയാണ്? നമുക്ക് കണ്ടെത്താം.

--------------------------------------------------------------------------------

1. സ്വന്തം ബ്രാൻഡ് ലോഗോയുടെ ഉടമസ്ഥരല്ല

ഒരു കമ്പനിയുടെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ആസ്തികളിലൊന്നാണ് അതിൻ്റെ ബ്രാൻഡ് ഐഡന്റിറ്റി. എന്നാൽ റിസ്ക് ഫാക്ടർ #13 പരിശോധിക്കുമ്പോൾ ഞെട്ടിക്കുന്ന ഒരു ഏറ്റുപറച്ചിൽ വെളിപ്പെടുന്നു: റാംകി ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ അവരുടെ IPO സമയത്ത് സ്വന്തം കോർപ്പറേറ്റ് ലോഗോയുടെ ഉടമസ്ഥർ ആയിരുന്നില്ല. "Ramky" എന്ന ലോഗോ രജിസ്റ്റർ ചെയ്തിരുന്നത് അവരുടെ തന്നെ ഒരു ഗ്രൂപ്പ് കമ്പനിയായ റാംകി ഫിനാൻസ് ആൻഡ് ഇൻവെസ്റ്റ്മെൻ്റ് പ്രൈവറ്റ് ലിമിറ്റഡിൻ്റെ പേരിലായിരുന്നു.

റാംകി ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചറിൻ്റെ കൈവശം ആ ലോഗോ ഉപയോഗിക്കാൻ ഒരു "എതിർപ്പില്ലാ കത്ത്" (no-objection letter) മാത്രമേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. ഇത് സൃഷ്ടിക്കുന്ന അനിശ്ചിതത്വം എത്ര വലുതാണെന്ന് പ്രോസ്പെക്ടസ് തന്നെ തുറന്നു സമ്മതിക്കുന്നുണ്ട്:

എന്നിരുന്നാലും, റാംകി ഫിനാൻസ് ആൻഡ് ഇൻവെസ്റ്റ്മെൻ്റ് പ്രൈവറ്റ് ലിമിറ്റഡ് ഞങ്ങൾക്ക് ലോഗോ ഉപയോഗിക്കാനുള്ള അവകാശം തുടർന്നും നൽകുമെന്ന് ഒരു ഉറപ്പുമില്ല.

പൊതുജനങ്ങളിൽ നിന്ന് കോടിക്കണക്കിന് രൂപ സമാഹരിക്കാൻ പോകുന്ന ഒരു വലിയ കമ്പനിക്ക്, അവരുടെ സ്വന്തം ബ്രാൻഡ് ചിഹ്നത്തിൽ പോലും പൂർണ്ണമായ ഉടമസ്ഥാവകാശം ഇല്ലായിരുന്നു. ഒരു നിക്ഷേപകൻ ചോദിക്കേണ്ട ചോദ്യമിതാണ്: സ്വന്തം വ്യക്തിത്വത്തിൽ പോലും ഉറപ്പില്ലാത്ത ഒരു കമ്പനി, എൻ്റെ പണം എങ്ങനെ സുരക്ഷിതമായി കൈകാര്യം ചെയ്യുമെന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്യും?

2. കണക്കുകളിൽ പെടാത്ത 1,000 കോടിയുടെ ബാധ്യതകൾ

ഒരു കമ്പനിയുടെ ബാലൻസ് ഷീറ്റ് മാത്രം നോക്കി അതിൻ്റെ സാമ്പത്തിക ആരോഗ്യം വിലയിരുത്തുന്നത് പലപ്പോഴും മണ്ടത്തരമാകും. പ്രോസ്പെക്ടസിലെ റിസ്ക് ഫാക്ടർ #14 പ്രകാരം, 2010 മാർച്ച് 31-ലെ കണക്കനുസരിച്ച് റാംകിക്ക് 10,049.35 ദശലക്ഷം രൂപയുടെ (ഏകദേശം 1,005 കോടി രൂപ) കണ്ടിൻജന്റ് ലയബിലിറ്റീസ് (Contingent Liabilities) ഉണ്ടായിരുന്നു.

ലളിതമായി പറഞ്ഞാൽ, ഇവ ഭാവിയിൽ സംഭവിച്ചേക്കാവുന്ന കടബാധ്യതകളാണ്. ഒരു പ്രോജക്റ്റ് കൃത്യസമയത്ത് പൂർത്തിയാക്കിയില്ലെങ്കിൽ ക്ലയിൻ്റ് ആവശ്യപ്പെട്ടേക്കാവുന്ന പെർഫോമൻസ് ഗ്യാരണ്ടികൾ പോലുള്ളവയാണ് ഇവ. ഈ ഭീമമായ തുക കമ്പനിയുടെ പ്രധാന ബാലൻസ് ഷീറ്റിൽ ഒരു ബാധ്യതയായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടില്ല. എന്നാൽ, ഈ അപകടസാധ്യത യാഥാർത്ഥ്യമായാൽ, അത് കമ്പനിയുടെ സാമ്പത്തിക അടിത്തറയെത്തന്നെ പിടിച്ചുലയ്ക്കാൻ ശേഷിയുള്ള ഒരു വലിയ ഭാരമായി മാറും.

3. പൂർത്തിയാക്കാത്ത 59 പ്രോജക്ടുകൾ

ഒരു ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ കമ്പനിയുടെ വിശ്വാസ്യത പടുത്തുയർത്തുന്നത് കൃത്യസമയത്ത് വാഗ്ദാനങ്ങൾ പാലിക്കുന്നതിലൂടെയാണ്. എന്നാൽ, പ്രോസ്പെക്ടസിലെ റിസ്ക് ഫാക്ടർ #5-ലേക്ക് നമ്മുടെ അന്വേഷണം എത്തിയപ്പോൾ, ലംഘിക്കപ്പെട്ട വാഗ്ദാനങ്ങളുടെ ഒരു നീണ്ട നിരയാണ് കാണാൻ കഴിഞ്ഞത്. കമ്പനി തന്നെ സമ്മതിക്കുന്നു, അവർ 59 പ്രോജക്ടുകൾ നിശ്ചിത സമയത്തിനുള്ളിൽ പൂർത്തിയാക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെട്ടു എന്ന്.

ഈ കാലതാമസം കാരണം കമ്പനിക്ക് 1,500 ദശലക്ഷം രൂപ (150 കോടി രൂപ) വരെ പിഴയായി നൽകേണ്ടി വന്നേക്കാം എന്നും രേഖകൾ പറയുന്നു. ഇത് കേവലം ഒരു സാമ്പത്തിക നഷ്ടം മാത്രമല്ല, കമ്പനിയുടെ പ്രവർത്തന കാര്യക്ഷമതയിൽ ഗുരുതരമായ പാളിച്ചകളുണ്ടെന്നതിൻ്റെ വ്യക്തമായ സൂചന കൂടിയാണ്. ഉപകരാറുകാരെ ഇത്രയധികം ആശ്രയിക്കുന്നതാണോ ഈ 59 പ്രോജക്ടുകൾ വൈകാൻ കാരണമെന്ന് ഒരു നിക്ഷേപകൻ ന്യായമായും സംശയിക്കേണ്ടിയിരിക്കുന്നു.

4. പകുതിയോളം ജോലി പുറംകരാറിൽ

റാംകി ഒരു സ്വയംപര്യാപ്തമായ നിർമ്മാണ ഭീമനാണെന്ന പൊതുധാരണയെ തിരുത്തിയെഴുതുന്ന ഒരു വെളിപ്പെടുത്തലാണ് റിസ്ക് ഫാക്ടർ #9-ൽ ഉള്ളത്. 2010 സാമ്പത്തിക വർഷത്തിൽ കമ്പനിയുടെ മൊത്തം ചെലവിൻ്റെ 47.10% ഉപകരാറുകാർക്ക് (sub-contractors) നൽകിയ തുകയായിരുന്നു.

ഇതിനർത്ഥം, റാംകി ചെയ്യുന്ന ജോലിയുടെ ഏതാണ്ട് പകുതിയും മറ്റ് കമ്പനികളെ ഏൽപ്പിച്ചാണ് പൂർത്തിയാക്കുന്നത്. ഇത് പല അപകടസാധ്യതകളും സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഉപകരാറുകാർ അവരുടെ നിരക്കുകൾ വർദ്ധിപ്പിച്ചാൽ, ഒരു നിശ്ചിത വിലയ്ക്കുള്ള (fixed-price) കരാറിൽ റാംകിക്ക് ആ അധികച്ചെലവ് ക്ലയിൻ്റിൻ്റെ മേൽ ചുമത്താൻ കഴിയില്ല, ഇത് ലാഭക്ഷമതയെ സാരമായി ബാധിക്കും. ഇവിടെ ഉയരുന്ന പ്രധാന ചോദ്യം ഇതാണ്: റാംകി യഥാർത്ഥത്തിൽ ഒരു 'ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ' കമ്പനിയാണോ, അതോ അപകടസാധ്യതകൾ നിറഞ്ഞ ഒരു പ്രോജക്ട് മാനേജ്മെൻ്റ്, ഫിനാൻസിങ് സ്ഥാപനം മാത്രമാണോ?

5. വെറും ഒരു രൂപയ്ക്ക് ബിസിനസ്സ് വിൽക്കുന്നു

കമ്പനിയുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ഏറ്റവും വിചിത്രമായ വിവരങ്ങളിലൊന്ന് റിസ്ക് ഫാക്ടർ #30-ലാണ് ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്നത്. കമ്പനി അവരുടെ പ്രധാന ബിസിനസ് അല്ലാത്ത ചില പദ്ധതികൾ—ഉദാഹരണത്തിന് മുനിസിപ്പൽ മാലിന്യ സംസ്കരണ പദ്ധതികൾ—പ്രൊമോട്ടർ ഗ്രൂപ്പിലെ മറ്റ് കമ്പനികൾക്ക് കൈമാറുകയായിരുന്നു.

ഇതിലെ ഏറ്റവും ഞെട്ടിക്കുന്ന കാര്യം, കോട്ടയത്തെ മുനിസിപ്പൽ മാലിന്യ സംസ്കരണ പദ്ധതി കൈമാറിയത് വെറും "ഒരു രൂപയ്ക്കും" പരസ്പര സഹായത്തിനും വേണ്ടിയായിരുന്നു എന്നതാണ്! ഐപിഒയ്ക്ക് മുന്നോടിയായി, ലാഭം കുറഞ്ഞതോ പ്രശ്നസാധ്യതയുള്ളതോ ആയ ആസ്തികൾ കമ്പനിയുടെ കണക്കുപുസ്തകത്തിൽ നിന്ന് ഒഴിവാക്കി സാമ്പത്തികനില മെച്ചപ്പെട്ടതായി കാണിക്കാനുള്ള ഒരു 'ഹൗസ് കീപ്പിംഗ്' തന്ത്രമായി ഇതിനെ വ്യാഖ്യാനിക്കാം. ഒരു നിക്ഷേപകൻ്റെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ, കോർപ്പറേറ്റ് ആസ്തികൾ എങ്ങനെയാണ് വിലമതിക്കുന്നതെന്നും ഗ്രൂപ്പിനുള്ളിൽ എങ്ങനെയുള്ള ഇടപാടുകളാണ് നടക്കുന്നതെന്നും ഇത് ഗുരുതരമായ ചോദ്യങ്ങൾ ഉയർത്തുന്നു.

6. നികുതിയിളവുകളുടെ നിഴലിൽ

ഒരു കമ്പനിയുടെ ലാഭം എത്രത്തോളം സുസ്ഥിരമാണെന്ന് അറിയാൻ അതിൻ്റെ ഉറവിടം പരിശോധിക്കണം. റാംകിയുടെ ലാഭത്തിൻ്റെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗം ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ പ്രോജക്ടുകൾക്ക് ലഭിക്കുന്ന നികുതിയിളവുകളെ ആശ്രയിച്ചായിരുന്നു. എന്നാൽ റിസ്ക് ഫാക്ടർ #27 പറയുന്നത്, ഈ നികുതിയിളവുകൾ ആദായനികുതി വകുപ്പ് പല വർഷങ്ങളിലും (2003 മുതൽ 2007 വരെ) നിരസിച്ചു എന്നും കമ്പനി അതിനെതിരെ അപ്പീൽ നൽകിയിരിക്കുകയാണെന്നുമാണ്.

ഈ നികുതിയിളവുകൾ ഭാവിയിൽ ലഭിച്ചില്ലെങ്കിൽ ഉണ്ടാകാവുന്ന സാമ്പത്തിക ആഘാതം ചെറുതല്ല. കഴിഞ്ഞ എട്ട് വർഷത്തെ കണക്കുകൾ താഴെയുള്ള പട്ടിക വ്യക്തമാക്കുന്നു:

ഇതിനർത്ഥം, കമ്പനിയുടെ ലാഭക്ഷമതയുടെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗം ഉറപ്പില്ലാത്തതും നിയമപരമായ തർക്കങ്ങളിൽ കുടുങ്ങിക്കിടക്കുന്നതുമായ നികുതി ആനുകൂല്യങ്ങളെ ആശ്രയിച്ചായിരുന്നു.

7. സ്വർണ്ണവിലങ്ങുകൾ: കടക്കാരുടെ പൂർണ്ണ നിയന്ത്രണം

പുതിയ നിക്ഷേപകരിൽ നിന്ന് പണം സമാഹരിച്ച് വളരാൻ ശ്രമിക്കുന്ന ഒരു കമ്പനിക്ക് എത്രത്തോളം പ്രവർത്തന സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ട്? റിസ്ക് ഫാക്ടർ #25, #26 എന്നിവ വായിക്കുമ്പോൾ റാംകി കടുത്ത നിയന്ത്രണങ്ങളുള്ള "സ്വർണ്ണവിലങ്ങുകളാൽ" ബന്ധിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം. കമ്പനിക്ക് വായ്പ നൽകിയ സ്ഥാപനങ്ങളും നിലവിലുള്ള നിക്ഷേപകരും കടുത്ത നിബന്ധനകൾ വെച്ചിരുന്നു. അവയിൽ ചിലത് ഇതാ:

• മുൻകൂർ രേഖാമൂലമുള്ള അനുമതിയില്ലാതെ ലാഭവിഹിതം (dividend) പ്രഖ്യാപിക്കാൻ കഴിയില്ല.

• കമ്പനിയുടെ ഉടമസ്ഥാവകാശ ഘടനയിൽ മാറ്റങ്ങൾ വരുത്താൻ കഴിയില്ല.

• മറ്റൊരു കമ്പനിയിൽ നിക്ഷേപം നടത്താനോ പുതിയ പദ്ധതികൾ ഏറ്റെടുക്കാനോ കഴിയില്ല.

പൊതു വിപണിയിൽ നിന്ന് വളർച്ചയ്ക്കായി പണം തേടുമ്പോഴും, കമ്പനിയുടെ ഓരോ പ്രധാന നീക്കവും നിലവിലുള്ള കടക്കാരുടെയും നിക്ഷേപകരുടെയും അനുമതിക്ക് വിധേയമായിരുന്നു. ഒരുപക്ഷേ, കമ്പനിയുടെ പ്രവർത്തനത്തിലെ അപകടസാധ്യതകൾ (പൂർത്തിയാകാത്ത പ്രോജക്ടുകളും ഭീമമായ ബാധ്യതകളും) തിരിച്ചറിഞ്ഞതുകൊണ്ടാകാം വായ്പ നൽകിയവർ ഇത്രയും കർശനമായ നിയന്ത്രണങ്ങൾ ഏർപ്പെടുത്തിയത്.

--------------------------------------------------------------------------------

ഉപസംഹാരം: ചെറിയ അക്ഷരങ്ങൾക്കും വലിയ പ്രാധാന്യമുണ്ട്

റാംകി ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചറിൻ്റെ ഈ ഉദാഹരണം നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നത് ഒരു പ്രധാന പാഠമാണ്: ഒരു കമ്പനിയുടെ യഥാർത്ഥ ചിത്രം അതിൻ്റെ പരസ്യങ്ങളിലോ വാർഷിക റിപ്പോർട്ടുകളിലെ വലിയ തലക്കെട്ടുകളിലോ അല്ല, മറിച്ച് നിയമപരമായ രേഖകളിലെ ചെറിയ അക്ഷരങ്ങൾക്കിടയിലാണ് ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്നത്. വിജയകരമെന്ന് തോന്നുന്ന ഒരു കമ്പനിക്ക് പോലും അപകടസാധ്യതകളുടെയും, ആശ്രിതത്വങ്ങളുടെയും, വിചിത്രമായ ആന്തരിക ക്രമീകരണങ്ങളുടെയും ഒരു സങ്കീർണ്ണ വലയുണ്ടാകാം.

പ്രോസ്പെക്ടസ് ആണ് ഒരു കമ്പനിക്ക് ഒളിക്കാൻ കഴിയാത്ത ഒരേയൊരിടം. രഹസ്യങ്ങൾ അവിടെയുണ്ടോ എന്നതല്ല, നിക്ഷേപകർ എന്ന നിലയിൽ അത് കണ്ടെത്താനുള്ള ജാഗ്രത നമുക്കുണ്ടോ എന്നതാണ് യഥാർത്ഥ ചോദ്യം.